این لحظه‌ها برایتان آشنا نیست؟ خسته از گرمای هوا و شلوغی خیابان به منزل بازگشته‌اید، دوش می‌گیرید و در حالی که لباس‌های راحتی خود را پوشیده‌اید و حتی هیچ آرایشی روی صورت ندارید، روی مبل لم می‌دهید. درست همین لحظه، زمان چک کردن فضای مجازی است! اپلیکیشن اینستاگرام خود را باز می‌کنید و سری به استوری و پست‌های جدید می‌زنید.
یکی از دوستان همین چند دقیقه پیش عکسی از تولد سورپرایزی که برایش گرفته شده است، پست کرده؛ دیگری طبیعت زیبای شهرهای شمالی را تحسین می‌کند؛ دوست دیگری عکسی از یک سالاد خوشمزه و هیجان‌انگیز در یکی از کافه‌های معروف شهر به اشتراک گذاشته و دیگری هم دکوراسیون جدید خانه خود را به دیگران معرفی می‌کند. این حس برای بسیاری از ما آشنا و تکرار شدنی است چون حس می‌کنیم که در این زندگی هدر رفته‌ایم!
بر اساس مطالعاتی که روی ۱۵۰۰ کاربر اینترنتی انجام شده، اینستاگرام به عنوان بدترین شبکه اجتماعی برای سلامت و شادابی روان در فضای مجازی شناخته شده است. با وجود اینکه این پلتفرم بر مبنای عکس و تصاویر جهت بیان هویت فردی و خصوصیات شخصیتی پایه‌گذاری شده، ولی با سطوح بالایی از خشم، افسردگی، ناراحتی و ترس فراموش شدن نیز همراه شده است.
از بین ۵ شبکه‌ی اجتماعی که در این نظرسنجی مورد بررسی قرار گرفت، اینستاگرام، اسنپ‌چت، فیسبوک و توییتر و یوتیوب به‌ترتیب بدترین شبکه‌ی اجتماعی برای سلامت روان شناسایی شدند. در واقع از نظر سلامت روان، یوتیوب کمترین آسیب را به کاربران می‌زند.
بر اساس یکی از مطالعات انجام شده در کشور انگلستان پنج شبکه اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. یوتیوب بالاترین امتیاز را برای سلامت روان و احساس خوب بودن دریافت کرد و تنها وب‌سایتی است که پاسخ‌دهندگان امتیاز مثبت شبکه را به او داده‌اند. دومین شبکه اجتماعی توییتر و به همین ترتیب فیس بوک، اسنپ چت و اینستاگرام هم در سطوح بعدی را به خود اختصاص داده‌اند.
در مورد اینستاگرام که در بین این ۵ گزینه به عنوان بدترین شبکه اجتماعی برای سلامت روان انتخاب شده است باید این نکته را هم اضافه کرد که خصوصیات منفی از جمله به هم زدن کیفیت خواب، احساس منفی گرایی و افسردگی و افزایش حس خشک و عصبانیت از دیگر عواملی است که در مورد اینستاگرام گفته شده است.
طبق نظرات متخصصین و روانشناسان، در مورد افراد جوانی که بیش از دو ساعت از شبانه‌روز را در شبکه‌های اجتماعی صرف می‌کنند، استرس و ناراحتی‌های روانی بیشتری گزارش شده است. زمانی که افراد مدام دوستان خود را در حال سفر، گردش، مهمانی و تفریحات مختلف و جذاب می‌بینند، احساس سرشکستگی می‌کنند و حس می‌کنند زندگی‌شان از دست رفته است و فراموش شده‌اند، در حالی که باقی اطرافیان آنها در حال لذت بردن از زندگی خود هستند. این احساسات باعث می‌شود خود را با دیگران مقایسه کنند و از زندگی خود ناامید بشوند.
در بسیاری از شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام برخی از پست‌ها غیر واقعی هستند و به دنبال خود احساسات نامطمئن و عزت نفس پایین را به همراه می‌آورند و به همین دلیل است که پایین‌ترین نمره به اینستاگرام تعلق گرفته است. با توجه به عکس و پست‌های مختلفی که اتفاقاً بسیاری از آنها با انجام فتوشاپ، ادیت و فیلترهای عکسی مختلف به زیباترین حد خود رسیده‌اند، اعتماد به نفس بسیاری از افراد خصوصاً خانم‌ها به اندازه‌ای کاهش پیدا می‌کند که دیگر احساس زیبایی و جذاب بودن نمی‌کنند و به دنبال روش‌های مختلفی برای زیباتر شدن هستند. البته که انسان همیشه زیبا گرا است ولی باید این نکته را بدانید که همان‌طور که از اسمش پیداست، اینستاگرام یک شبکه مجازی است و بسیاری از تصاویر مشاهده شده، تا حد زیادی از واقعیت به دور است و به زور ادیت، فیلتر و بسیاری از روش‌های روتوش حرفه‌ای به شکل آنچه شما می‌بینید، در آمده است.
یک جمله محبوب می‌گوید باطن زندگی خود را با ظاهر زندگی دیگران مقایسه نکنید! هیچ فردی از اطرافیان و همین دوستان و آشنایانی که در اینستاگرام دنبال می‌کنید درون زندگی شما وجود ندارند و شما هم درون زندگی آنها نیستید. مطمئناً افراد دوست ندارند ناراحتی‌ها و لحظه‌های ناراحت‌کننده خود را به اشتراک بگذارند و احساس افسردگی و غم درونی خود را به گوش عالم و آدم برسانند. در زندگی هر فردی لحظه‌های شیرین و تلخ بسیاری وجود دارد که آنها را از هم متفاوت می‌کند. پس اگر افرادی را می‌بینید که هر روز تصاویری از گردش، خوراکی‌های خوشمزه، مهمانی‌های رنگارنگ و عاشقانه‌های شیرین خود را به اشتراک می‌گذارند، بدانید که برای شما هم این لحظه‌ها کم نیست و تنها کافی است بیشتر زندگی خود را ببینید و به آن توجه کنید. به قول معروف سرک کشیدن در زندگی دیگران و البته غبطه خوردن به لحظه‌های شاد و خوشبختی‌شان، جز خراب کردن زندگی خودتان و احساس یاس و نا امیدی تأثیری ندارد.
به دنبال تحقیقات انجام شده این نتیجه حاصل شده است که هرچه یک شبکه اجتماعی توسط افراد با سنین پایین‌تر استفاده شود، افسردگی، اضطراب و تشویش در مورد آن پلتفرم گزارش داده می‌شود. برای اینکه تأثیرات منفی و آسیب‌رسان شبکه‌های اجتماعی را روی نوجوانان و افراد با سنین پایین‌تر کاهش یابد، برخی از متخصصان پیشنهاد کرده‌اند این اپلیکیشن و وب‌سایت‌ها پیام اخطار «استفاده زیاد» را در صورت استفاده بیش از حد این افراد روی صفحه مانیتور یا گوشی موبایل به نمایش در آورند.
در عصر حاضر که استفاده از اینترنت، فضای مجازی و عضو بودن در شبکه‌های اجتماعی تبدیل به بخشی از زندگی شده، بهتر است از دوران کودکی و خصوصاً در زمان مدرسه و تحصیل، کودکان بیشتر با این فضا آشنا شوند تا بتوانند زمانی که در این شبکه‌ها صرف می‌کنند را به حداقل برسانند و بهتر آن را کنترل کنند.
بهتر است کمی به زندگی واقعی نزدیک شویم و استفاده از موبایل‌های هوشمند که این روزها عضوی جدا نشدنی از ما هستند را به حداقل برسانیم. در خانه افرادی با ما زندگی می‌کنند که اتفاقاً بیشترین مسئولیت را در قبالشان داریم. گپ زدن با آنها را به شبکه‌های اجتماعی ترجیح بدهیم. حتماً شما هم با این صحنه مواجه شده‌اید: در حالی که همه افراد خانواده دور هم جمع شده‌اند و تلویزیون هم در حال پخش برنامه محبوبشان است، همه در حال چک کردن پروفایل‌ها و شبکه‌های اجتماعی خود هستند و توجهی به اطراف نمی‌کنند.
اگر دوست دارید استفاده از اسمارت فون را به حداقل برسانید، این روش ۲۱ روزه را دنبال کنید:
هفته اول
- قسمت‌هایی از خانه را به مناطق بدون تکنولوژی اختصاص دهید. اتاق خواب می‌تواند یکی از این قسمت‌ها باشد.
- بعد از اینکه از خواب بیدار شدید، تا ۳۰ دقیقه به گوشی موبایل خود دست نزنید. فعالیت‌های روزمره خود را بدون تکنولوژی آغاز کنید.
- در زمان خوردن وعده‌های غذایی تلفن همراه را دور از میز قرار دهید و با هم‌صحبتی با خانواده از بودن کنارشان لذت ببرید.
- برای خود مقررات تعیین کنید و قبل از خوابیدن به سراغ گوشی موبایل نروید. برای مثال به خودتان قول دهید که بعد از ساعت ۱۰ شب در هیچ شبکه اجتماعی آنلاین نمی‌شوید.
هفته دوم
- این هفته کمی سخت‌تر می‌شود. در تمام طول روز تا زمانی که به گوشی نیاز پیدا نکرده‌اید، به سراغ آن نروید. اگر آلارمی به گوشتان رسید که نشان‌دهنده پیغامی از فردی برای شماست، می‌توانید آن را پاسخ دهید.
- بهتر است نوتیفیکیشن شبکه‌های اجتماعی را خاموش کنید. در این صورت تنها پیام‌های ضروری افراد و تماس‌های تلفنی برایتان مهم خواهند بود. گروه‌های مختلف پر جمعیت یا کانال‌های گوناگون در شبکه‌های اجتماعی همیشه ضروری نیستند و معمولاً به مسائلی می‌پردازند که نیازی نیست هر لحظه آنها را دنبال کنید. مطمئن باشید اگر پیغام مهمی باشد، به گوشتان می‌رسد.
- در دقایقی که منتظر آمدن مترو، اتوبوس، رسیدن به مقصد در وسایل نقلیه عمومی، سبز شدن چراغ راهنما رد کردن ترافیک یا رسیدن فردی سر قرار ملاقات هستید، به سراغ تلفن همراه خود نروید، می‌توانید با کتاب خواندن یا بازبینی اطراف این زمان را سپری کنید.
- یک ساعت در روز را خصوصاً در زمان‌هایی که اغلب به سراغ موبایل و تبلت خود می‌رفتید، به سرگرمی‌های مختلف اختصاص دهید. کتاب بخوانید (البته نیازی نیست کتاب الکترونیکی باشد!)، با خانواده خود بازی کنید یا به نرمش در خانه بپردازید.
هفته سوم
- اگر عادت دارید از آلارم گوشی خود برای یادآوری خوردن قرص، تماس‌های تلفنی، نوشیدن آب روزانه و غیره استفاده کنید، این هفته زمان آن است که زنگ‌های هشدار تلفن همراهتان را خاموش کنید.
- اپلیکیشنی روی موبایل نصب کنید که میزان استفاده شما از تلفن همراه را بررسی کند. برخی از اپلیکیشن‌ها توانایی این را دارند که برای هر برنامه‌ای در موبایل، تعداد دفعاتی را تعریف کنید که می‌توانید در زمان مشخص آنها را باز و از آنها استفاده کنید.
- از تلفن همراه استفاده مفید کنید. برای مثال می‌توانید در حین آشپزی کردن، شستن ظروف، اتو کردن لباس و مانند آنها به کتاب صوتی گوش کنید. در هنگام پیاده‌روی از برنامه‌های مختلف سلامتی و قدم شمار استفاده کنید.
از این لحظه سعی کنید زندگی را به سمتی پیش ببرید که سلامت بیشتر روان و بدن برای شما باقی بماند. گذراندن بیهوده ساعت‌ها در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی تنها باعث می‌شود ساعات مفید در روز کمتر شوند. ثبت لحظه‌های خاطره‌انگیز هم از ضروری‌های زندگی است که قطعاً با آمدن نسل جدید موبایل‌های هوشمند، با کیفیت بیشتری انجام می‌شود. گوشی‌های هوشمند به جهت آسان کردن زندگی و سریع‌تر کردن روند انجام کارهای روزمره ساخته شده‌اند. برای مثال سال‌های بسیاری است که نامه‌ها جای خود را به ایمیل‌هایی داده‌اند که در عرض ثانیه به دست گیرنده می‌رسند. با آمدن گوشی‌های هوشمند جدید دیگر نیازی نیست برای روشن کردن کامپیوتر و باز کردن صندوق ایمیل هم زحمت زیادی بکشید. ولی سپری کردن و هدر دادن ساعت‌های مختلف برای دیدن تصاویر زندگی افرادی که هیچ نقشی در زندگی شما ندارند، ممکن است به سلامت روان شما آسیبی جدی بزند.
